„Intelektualna uczta” – sympozjum Bartoszewski Promemoria o kulturze demokratycznej w kryzysie

„Ten cykl dyskusji jest rodzajem intelektualnego pomnika Bartoszewskiego, źródłem inspiracji, latarnią i drogowskazem w trudnych czasach” – tymi słowami Elżbieta Sobótka otworzyła sympozjum Bartoszewski Promemoria. Była Konsul Generalna RP w Niemczech podkreśliła, że współczesna Europa zmaga się z głębokimi napięciami. Wskazała m.in. wojnę, erozję praworządności oraz narastające wątpliwości wobec „demokracji jako towaru eksportowego” jako jedne z wielu wyzwań, przed którymi stoi dziś nasz kontynent.

Prof. dr Monika Namysłowska, Konsul Honorowy Niemiec w Łodzi, podkreśliła, że wspólne myślenie i rozmowa są dziś ważniejsze niż kiedykolwiek. „W czasach, gdy granice ponownie pojawiają się w naszych umysłach, potrzebujemy miejsc, w których możemy myśleć razem” – zaznaczyła. Sympozjum na Viadrinie tworzy właśnie taką przestrzeń. W podobnym tonie wypowiedział się Jobst-Hinrich Ubbelohde z Europejskiego Centrum Ekumenicznego we Frankfurcie nad Odrą, który w przemówieniu powitalnym zwrócił się do społeczności Viadriny z apelem o wykorzystanie swojej wiedzy i sieci kontaktów do budowania konkretnych mostów oraz prowadzenia badań dostarczających praktycznych rekomendacji i wzmacniających relacje ze społeczeństwem. Nawiązując do tematu sympozjum, podkreślił: „Kultura demokratyczna to coś więcej niż urna wyborcza”. Rozwija się dzięki komunikacji opartej na szacunku oraz umiejętności analizy faktów. Jak zaznaczył, kultura demokratyczna stanowi tkankę, która potrafi kanalizować napięcia społeczne. „Jeśli ta tkanka się rozerwie, instytucje się zachwieją” – dodał Ubbelohde.

Po intensywnych dyskusjach oraz występie muzycznym Ensemble Bizarre Berlin, prof. dr hab. Irena Lipowicz z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie podsumowała sympozjum, pozostawiając uczestników z ważnymi refleksjami. „To było wyjątkowo bogate sympozjum, prawdziwa uczta intelektualna. Rzadko czułam się Europejką tak mocno jak dziś” – powiedziała laureatka Nagrody Viadriny z 2014 roku. Choć podkreślała wartość „intelektualnej uczty”, zwróciła również uwagę na ogrom wyzwań, przed którymi stoją współczesne społeczeństwa. „Siedzimy na topniejącym lodowcu demokratycznego państwa konstytucyjnego” – ostrzegła. Jej zdaniem zagrażają mu z jednej strony „agresywny wielki sąsiad” – Rosja, z drugiej zaś narastający techno-feudalizm. Oba te zjawiska, choć odmienne, prowadzą do dezaktywacji społeczności, erozji zaufania do państwa oraz wielowymiarowej dezinformacji. W swoim wystąpieniu prof. Lipowicz podkreśliła również, że sympozjum przyniosło liczne inspiracje do poszukiwania rozwiązań: od praktykowania empatii, poprzez sprawiedliwy dostęp do informacji, docenienie roli bibliotek i wymiany międzykulturowej, aż po refleksję nad indywidualną odpowiedzialnością za stan europejskich społeczeństw. Podsumowała: „Najważniejsza jest kultura odporności.”