1. TEMAT PROJEKTU I ZAINTERESOWANIA BADAWCZE
KONKURENCYJNE INTERPRETACJE HISTORII
Wraz ze stopniowym odchodzeniem pokolenia naocznych świadków i ze względu na znaczenie narodowych (często konkurencyjnych) interpretacji historycznych dla tożsamości, „historia” stała się szczególną areną debaty społecznej i politycznej. Interpretacja historii zawsze była wykorzystywana do celów politycznych. Z jednej strony ustawodawstwo zapobiegające negowaniu Holokaustu, uwzględnienie budowania tożsamości europejskich poprzez muzea, rezolucje Unii Europejskiej czy inicjatywy związane z pomnikami narodowymi, świadczą o próbach historycznego uzasadnienia liberalnych wartości pluralistycznego społeczeństwa zorganizowanego w oparciu o wolność jednostki. Jednocześnie, lub właśnie z tego powodu, z drugiej strony postacie nieliberalne lub antydemokratyczne uciekają się do kontekstów historycznych w celu konstruowania narracji tożsamości zbiorowej, która zwraca się przeciwko projektowi liberalnemu.
PLURALIZM PAMIECI JAKO NORMA
Jeżeli z normatywnego punktu widzenia pluralizm pamięci jest cechą charakterystyczną liberalnych demokracji, to pojawienie się prawicowych aktorów populistycznych oraz próby ustanowienia hegemonicznego nacjonalistycznego dyskursu pamięci są oznaką kryzysu liberalnej demokracji. Biorąc to pod uwagę, wstępna hipoteza niniejszego projektu zakłada, że liberalne demokracje stały się miejscem i przedmiotem debat historyczno-politycznych. W tym sensie historyczna narracja politycznych lub społecznych (obywatelskich) aktorów pamięci może być rozumiana jako stanowisko za lub przeciw projektowi liberalno-demokratycznemu.
PUBLIC HISTORY I MEMORY ACTORS
Koncepcyjnie kluczowe dla naszego projektu jest pojęcie historii w przestrzeni publicznej (Public History), które traktuje historię zarówno jako perspektywę badawczą, jak i publiczną arenę debat politycznych, biorąc pod uwagę szerokie spektrum aktorów pamięci (memory actors) z kręgów nauki, polityki i społeczeństwa (obywatelskiego). W ten sposób ekspertami, np. praktycy z obszaru pamięci (jak pracownicy muzeów i placówek edukacyjnych), sami są aktorami pamięci (memory actors), którzy – jeżeli są włączeni w dyskurs teoretyczny, empiryczno-historyczny i naukowo-społeczny – pomagają rozwijać nowe perspektywy i formułować pytania.
PERSPEKTYWA REGIONALNA
Pytanie kluczowe: jaką rolę odgrywa szczebel lokalny lub regionalny w dzisiejszej debacie na temat polityki historycznej w odniesieniu do miejsc, ludzi i polityki? - jest obecne we wszystkich trzech dyskusjach warsztatowych i znajduje oddźwięk w planowanych wydarzeniach publicznych. W ten sposób dominujące narodowe punkty odniesienia zostają skonfrontowane z konkretnymi przypadkami powiązań polsko-niemieckich w przeszłości i obecnie. Dotyczy to procesów reinterpretacji konkretnych miejsc w regionie o charakterze narodowym, a przez to znaczenia tych lokalnych/regionalnych aspektów w konstruowaniu narodowych lub transnarodowych narracji lub praktyk historycznych - w tym przypadku odnoszących się do miast instytucji partnerskich projektu: Wrocławia, Szczecina oraz Frankfurtu nad Odrą/Słubic, które to miasta posiadają polską i niemiecką przeszłość, a także teraźniejszość.