Projekt „Kurorty Sambii / obwodu kaliningradzkiego: Zmiany tożsamości w XIX i XX wieku"

Sambia jest półwyspem nad Morzem Bałtyckim, który znajduje się na terrytorium obwodu kaliningradzkiego (Rosja) i szczególnie wyróżnia się niezwykłym krajobrazem wybrzeża. W XIX wieku powstały w dawnej części północnych Prus Wschodnich liczne kąpieliska nadmorskie, które od samego początku (w szczególności w czasie rozwoju turystyki masowej) cieszyły się u mieszkańców Königsberga, jak również u gości z całych Niemiec i zagranicy, wielką popularnością.

Podczas 2. wojny światowej i po roku 1945 w trakcie ucieczek i wypędzeń miejscowej ludności doszło do prawie całkowitej wymiany społeczności. Kąpieliska nadmorskie zostały – teraz już w radzieckim obwodzie kaliningradzkim – przemianowane i otrzymały nazwy takie jak Zielenogradsk (Cranz), Swetłogorsk (Rauschen), Otradnoe (Georgenswalde), Pionerskij (Neukuhren), Mečnikovo (Neuhäuser), Jantarnyj (Palmnicken)... itd. Są to też dzisiejsze oficjalne nazwy, mimo że niemiecka przeszłość tych kurortów po roku 1991 pozostaje w pamięci, przede wszystkim w turystyce, np. w nazwach hoteli i restauracji. Przeszłość niemiecka jest na nowo przypominana i odkrywana także w sferze kulturowej i ekonomicznej.

Celem niniejszego projektu badawczego jest zbadanie powyżej nakreślonych, nieustannie dokonujących się zmian tożsamości kurortów i znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak ten proces tworzenia lub konstrukcji tożsamości („niemieckiej“, „radzieckiej“, „rosyjskiej“, „hybrydowej“ itd.) się dokonuje. Uzdrowiska nadmorskie Sambii mają być zbadane szczególnie pod kątem ich międzynarodowości w kontekście tradycji kulturowych. W ramach tego projektu badawczego takie zagadnienia naukowe jak spatial turn, czyli perspektywa wychodząca z przestrzeni historycznej, zostanie uzupełnione o aktualne teorie pamięciowe, aby umożliwić nowe spojrzenie na historię wybrzeża Sambii.

W centrum badań krajobrazów kulturowych kurortów sambijskich stoją następujące pytania:

• W jaki sposób konstruowano niemiecką tożsamość kurortów Sambii przed 2. wojną światową?
• Jakie „nie niemieckie“ przestrzenie istniały przed 2. wojną światową? W jaki sposób były jako takie konstruowane?
• Jak bardzo transnarodowy był krajobraz kulturowy tych kurortów przed rokiem 1945?
• W jaki sposób zmieniły się kurorty Sambii pod władzą radziecką i potem po upadku  Związku Radzieckiego?
• Jakie symbole, jaki „image“ w reklamie, jakie zabytki i muzea, uroczystości, tradycje lokalne istniały przed 2. wojną światową i jakie istnieją dzisiaj?
• Co charakteryzowało/ charakteryzuje poszczególne krajobrazy medialne i pamięciowe?
• Co przypomina w przestrzeni publicznej w dzisiejszych czasach niemiecką przeszłość w tych kurortach?
• W jaki sposób będą wspominane sambijskie uzdrowiska nadmorskie przez Rosjan i Niemców, w tym także turystów (dawnych mieszkanców), jak również  przedstawicieli innych narodowości?